Strzemiński Ignacy Bazyli (1857–1907), okulista, historyk medycyny, organizator miejskiej służby zdrowia w Wilnie.
Ur. 14 VIII (2 VIII st.st.) w okręgu brzeskim w gub. grodzieńskiej, był synem Ignacego.
Po ukończeniu IV Gimnazjum w Warszawie, w r. 1877, rozpoczął S. studia na Wydz. Medycznym Uniw. Warsz., gdzie w r. 1882 (wg S. Szarejki 17 II 1883) otrzymał dyplom lekarza medycyny; specjalizował się w okulistyce. Od lipca 1883 pracował jako lekarz w miasteczku Simno (pow. kalwaryjski) w gub. suwalskiej, a od jesieni 1884 w Horochowie (pow. włodzimierski) na Wołyniu. W kwietniu 1885 przeniósł się do Wilna i zarejestrował jako lekarz prowadzący praktykę prywatną. T.r. objął posadę ordynatora zwykłego w lecznicy okulistycznej hr. Przeździeckich (Szpitalu Oftalmicznym Wileńskim), kierowanym przez Zenona Cywińskiego. Zamieszkał wtedy z rodziną w służbowym mieszkaniu na terenie kliniki. W r. 1886 wygłosił referat Ob idiosinkrazii k vazelinu na posiedzeniu Cesarskiego Tow. Lekarskiego w Wilnie i w r.n. został jego członkiem. W r. 1890 awansował w szpitalu na starszego ordynatora; w l. 1891–4 był sekretarzem, a następnie w l. 1895–7 wiceprzewodniczącym Cesarskiego Tow. Lekarskiego. W r. 1895 zrezygnował z pracy w lecznicy i prowadził praktykę prywatną. Zajął się też wtedy pracą naukową i działalnością społeczną. Często pomagał władzom wojskowym w zwalczaniu rozpowszechnionej w garnizonie wileńskim jaglicy (trachomy). Przy okazji obchodzonego t.r. dziewięćdziesięciolecia Cesarskiego Tow. Lekarskiego zainteresował się historią medycyny. Opublikował artykuły Sanitarnoe sostojanie g. Vil’na v pervom dvadcatiletii suščestvovanija Imperatorskago Vil’enskago medicinskago obščestva (1805–1825) oraz Oftal’mologija v Litve v pervom 25-tiletii XIX veka („Devjanostoljetie Imperatorskago Vil’enskago Medicinskago Obščestva 12 Dekabraja 1895”, Vil’na 1895); wydane także osobno po rosyjsku oraz w wersji rozszerzonej w języku polskim pt. Oftalmologia na Litwie w pierwszym 25-leciu XIX wieku („Now. Lek.” R. 8: 1896 nr 3) oraz Stan sanitarny Wilna w pierwszym dwudziestopięcioleciu XIX w. („Księga Pamiątkowa na uczczenie setnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza <1798–1898>”, W. 1898 II).
Od r. 1898 pracował S. w wileńskim szpitalu św. Jakuba. Dn. 3 I 1899 został wybrany na członka korespondenta Tow. Lekarskiego Warszawskiego, na podstawie dorobku 34 publikacji z zakresu okulistyki. Wraz z trzynastoma lekarzami Polakami utworzył 15 II t.r. lecznicę dla ubogiej ludności w Wilnie przy ul. Gubernatorskiej i był konsultantem w niej do końca życia. W l. 1899–1900 pełnił ponownie funkcję wiceprzewodniczącego Cesarskiego Tow. Lekarskiego. W ramach pracy jego Sekcji Sanitarnej był jednym z najbardziej aktywnych twórców organizacji systemu opieki zdrowotnej w Wilnie. Równocześnie działał jako radny miejski. W l. 1902–5 opracował sprawozdania z działalności Wykonawczej Komisji Sanitarnej m. Wilna (Otčet o sanitarnom sostojanii gor. Vil’ny i o dejatel’nosti Vil’enskoj gorodskoj ispolnitel’noj sanitarnoj komissii…,Vil’na 1904–6). Dn. 14 II 1903 decyzją samorządu miejskiego objął stanowisko lekarza Wykonawczej Komisji Sanitarnej; powierzono mu t.r. prowadzenie jej biura. Od r. 1904 pracował w szpitalu kolejowym na wileńskim przedmieściu Wilcza Łapa. Po śmierci Cywińskiego t.r. opublikował o nim wspomnienie („Postęp Okulistyczny” 1904 nr 9, osobno Kr. 1904). Kiedy w r. 1905 zezwolono na używanie języka polskiego na posiedzeniach Cesarskiego Tow. Lekarskiego, S. jako pierwszy wygłosił referat po polsku. Dn. 20 XII t.r., po ustąpieniu Cezarego Staniewicza, został przewodniczącym miejskiej Wykonawczej Komisji Sanitarnej; pełnił tę funkcję do śmierci. Spowodował wydanie ustaw dotyczących produkcji żywności oraz organizacji instytucji żywieniowych w Wilnie. Należał do grona założycieli, powołanego 30 I 1907 Tow. Przyjaciół Nauk w Wilnie. Ogłosił ponad siedemdziesiąt prac z dziedziny okulistyki, historii medycyny i organizacji opieki zdrowotnej. Publikował głównie w następujących periodykach: „Annales d’Oculistique”, „Archives d’Ophtalmologie”, „Gazeta Lekarska”, „Kronika Lekarska”, „Medicinskoje obozrenije”, „Nowiny Lekarskie”, „Postęp Okulistyczny”, „Przegląd Lekarski”, „Recueil d’Ophtalmologie”, „Vestnik oftal’mologii” „Vrač” i „Protokol Zasedanij Imperatorskago Vil’enskago Medicinskago Obščestva”. Lecząc często nieodpłatnie, nie pozostawił żadnego majątku; swą bibliotekę przekazał wileńskiemu Tow. Przyjaciół Nauk. W środowisku wileńskim popularyzował idee Andrzeja Towiańskiego. Chory na gruźlicę krtani, wyjechał S. w lutym 1907 na leczenie na Krym. Zmarł 22 IV (9 IV st.st.) 1907 w Wilnie, został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu na Rossie.
W małżeństwie z Katarzyną (1857–1917), gospodynią w szpitalu zakaźnym na Zwierzyńcu w Wilnie, miał S. syna Ignacego (ur. 1890) oraz córki Janinę (1892–1894) i Marię (zob. Strzemińska Maria).
Fot. w Vilniaus universiteto biblioteka w Wil., w: Album Caesareae Societatis Medicae Vilnensis, Vil’na 1897, F. 26–4892 (126); – Brensztejn M., Informator o towarzystwach naukowych, oświatowych, artystyczno-popularnych, filantropijnych, wzajemnej pomocy, sportowych i klubach na Litwie i Białej Rusi, Wil. 1914 s. 38; Estreicher w. XIX, IV; Girininkienė V., Paulauskas A., Rasos, Vilnius 1988 s. 24; Jackiewicz M., Wileńska Rossa, Olsztyn 1993; Konopka, Pol. bibliogr. lek. XIX w.; Małachowicz E., Cmentarz na Rossie w Wilnie, Wr. 1993; Mały leksykon wileńskiej Rossy, Oprac. K. Marczyk, Wil. 1998; Słown. lek. pol. XIX w., I; Słown. pol. tow. nauk., II cz. 2; Uniwersytet Warszawski 1870–1915. Materiały bibliograficzne, Oprac. J. Krajewska, A. Bednarz, W. 2007; – Andriušis A., Vil’niusskie vrači – sozidateli municipal’noj organizacji zdravoochranenija, w: Aktual’nye problemy istorii mediciny. Materialy Meždunarodnoj Konferencji, Sutmy 2005 s. 145–8; Ilgiewicz H., Wileńskie towarzystwa i instytucje naukowe w XIX wieku, Tor. 2005; Zahorski W., Zarys dziejów Cesarskiego Towarzystwa Lekarskiego w Wilnie (1805–1897), W. 1898 s. 233–4; – Spisok vsech graždanskich vračej, praktikujuščich v g. Vil’ne (1885). Vol’nopraktikujuščie vrači, w: Pamiatnaja knižka Vil’enskoj gubernii na 1886 god, Vil’na 1885 cz. 2 s. 130; Vil’enskaja častnaja Glaznaja Lečebnica, w: toż na 1895 god, Vil’na 1894 s. 222; – „Medycyna” R. 28: 1900 nr 5 s. 110; „Now. Lek.” R. 9: 1897 nr 10 s. 754; „Tyg. Ilustr.” 1896 nr 2; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1907: „Dzien. Wil.” R. 2 nr 82, „Kur. Lit.” R. 3 nr 78, „Now. Lek.” R. 19 nr 6 s. 339, „Protokol zasedanij imperatorskago vil’enskago medicinskago obščestva” R. 102 nr 5 s. 23, „Przegl. Lek.” R. 46 nr 18 s. 247, „Świat” nr 29 s. 24 (fot.), „Vil’enskij vestnik” nr 1155 s. 3, „Žurnal vil’enskoj gorodskoj dumy” nr 8 s. 229; – Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: Vilniaus miesto valdyba. Vykdomosios sanitarijos komisijos ataskaitos, F. 938 Ap. 6. B. 227 (1900–1905 m. m.) L. 33 (Laiškas I. I. Stržeminskiui, kad jis nuo vasario 1 d. skiriamas...); Vilniaus universiteto biblioteka w Wil: F. 26–181, 26–290 (autobiogr. S-ego), Liber Aureus Caesareae Societatis Medicae Vilnensis, Vil’na 1853–1928, F. 26–290 s. 86; – Mater. Red. PSB: Śnieżko A., Rossa – miasto umarłych. Groby zasłużonych, Wr. 1970 III (rkp.).
Aurimas Andriušis